امنیت سایبری و راه های تقویت آن

امنیت سایبری (Cybersecurity) در دنیای امروز بسیار حیاتی است و به مجموعه‌ای از روش‌ها، تکنیک‌ها و فرآیندهایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد تا از سیستم‌ها، شبکه‌ها و داده‌ها در برابر تهدیدات سایبری و نفوذهای امنیتی محافظت شود می گویند. در زیر برخی از مفاهیم و مسائل مرتبط با امنیت سایبری را بررسی خواهیم کرد:

1 ) رمزنگاری: رمزنگاری در امنیت سایبری به استفاده از الگوریتم‌ها و فناوری‌های مختلف برای تبدیل اطلاعات به یک فرم غیرقابل فهم برای افراد غیرمجاز اشاره دارد. رمزنگاری می‌تواند در محافظت از اطلاعات حساس و ارتباطات امن استفاده شود.در زیر برخی از مفاهیم و تکنیک‌های مرتبط با رمزنگاری در امنیت سایبری را بررسی خواهیم کرد:

الف – رمزنگاری تقارنی و عمومی: در رمزنگاری تقارنی (Symmetric Encryption) از یک کلید مشترک بین فرستنده و گیرنده استفاده می‌شود. همان کلیدی که برای رمزنگاری اطلاعات استفاده می‌شود برای رمزگشایی آن نیز استفاده می‌شود. اما در رمزنگاری عمومی (Public Key Encryption) از دو کلید متفاوت یک عمومی و یک خصوصی برای رمزنگاری و رمزگشایی استفاده می‌شود.

ب – الگوریتم‌های رمزنگاری قوی: استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری قوی بسیار حائز اهمیت است. الگوریتم‌های رمزنگاری معروف مانند AES Advanced Encryption Standard)، RSA، و ECC Elliptic Curve Cryptography برای محافظت از اطلاعات محسوب می‌شوند.

ج – تابع هش (Hash Function) : تابع هش یک الگوریتم رمزگذاری است که ورودی را به یک خروجی با طول ثابت تبدیل می‌کند. تابع هش معمولاً برای تأیید اصالت داده‌ها و تشخیص تغییرات در داده‌ها استفاده می‌شود. الگوریتم‌های معروف هش شامل MD5، SHA-1، SHA-256 و SHA-3 می‌باشند.

د – رمزنگاری انتقال (Transport Encryption) : در رمزنگاری انتقال، اطلاعات در حال انتقال از یک نقطه به نقطه دیگر در شبکه به صورت رمزنگاری شده است. استفاده از پروتکل‌های امن مانند SSL/TLS برای رمزنگاری ارتباطات وب و ارتباطات ایمیل بسیار مهم است.

ه – رمزنگاری انتها به انتها (End-to-End Encryption) : در این نوع رمزنگاری، اطلاعات تنها بین فرستنده و گیرنده نهایی رمزنگاری شده است و هیچ واسط سومی قادر به دسترسی به آنها نیست. این روش برای اطمینان از حریم خصوصی در مکالمات و پیام‌رسان‌ها به کار می‌رود.

ذ – رمزنگاری سمت سرور (Server-side Encryption) : در این روش، اطلاعات در سرورها رمزنگاری شده و در حالت رمزگشایی فقط در سرور قابل دسترسی هستند. کاربران در این روش نیازی به رمزنگاری و رمزگشایی داده‌ها ندارند.

استفاده از رمزنگاری در امنیت سایبری می‌تواند به محافظت از اطلاعات شخصی، حفظ حریم خصوصی، جلوگیری از دسترسی غیرمجاز و جلوگیری از سوءاستفاده از اطلاعات منجر شود.

2) شناسایی و احراز هویت: در امنیت سایبری، شناسایی و احراز هویت فرآیندهایی هستند که به تشخیص هویت افراد و دسترسی آنها به منابع و سرویس‌های مختلف پرداخته و مطمئن می‌شوند که فردی که ادعا می‌کند هست، واقعاً همان فرد مورد نظر است. در زیر به برخی از مفاهیم و روش‌های مرتبط با شناسایی و احراز هویت در امنیت سایبری اشاره می‌کنم:

الف – رمزگذاری هویت: در این روش، هویت فرد با استفاده از رمزهای مخصوص به فردی تعیین می‌شود. این رمزها ممکن است به صورت رمز عبور (password)، کارت هوشمند، کارت شناسایی یا توکن‌های امنیتی استفاده شوند.

ب – شناسایی دو عاملی (Two-Factor Authentication) : در این روش، برای احراز هویت فرد، از دو عامل مختلف استفاده می‌شود. به عنوان مثال، فرد در ابتدا رمز عبور خود را وارد می‌کند و سپس با استفاده از یک کد یکبار مصرف (OTP) که به تلفن همراه ارسال می‌شود، هویت خود را تأیید می‌کند.

ج – امضای دیجیتال (Digital Signatures) : امضای دیجیتال برای تأیید اصالت و صحت اطلاعات و مدارک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش بر اساس الگوریتم‌های رمزنگاری عمومی بر پایه جفت کلید Public/Private Key است.

د – شناسایی بیومتریک (Biometric Authentication) : این روش بر اساس ویژگی‌های بدنی یا رفتاری یک فرد (مانند اثر انگشت، تشخیص چهره، اسکن عینک چشم، شناسایی اثر صوتی و غیره) برای شناسایی و احراز هویت استفاده می‌شود.

ه – شناسایی چند عاملی (Multifactor Authentication) : در این روش، برای احراز هویت فرد از چندین عامل مختلف (مانند رمز عبور، کارت هوشمند و اثر انگشت) استفاده می‌شود.

ذ – تأیید اصالت (Attestation) : این روش برای تأیید اصالت و درستی یک سیستم یا دستگاه در هنگام اتصال و احراز هویت استفاده می‌شود. در این روش، سیستم یا دستگاه مورد بررسی مستنداتی را ارائه می‌دهد که اصالت و درستی آن را تأیید می‌کند.

مهمترین هدف از شناسایی و احراز هویت در امنیت سایبری، جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به منابع و سرویس‌ها، محافظت از اطلاعات حساس و جلوگیری از سوءاستفاده از هویت دیگران است.

3) آتش‌سوزی (Firewalls) : آتش‌سوزی نرم‌افزاری است که بر روی سیستم‌ها و شبکه‌ها قرار می‌گیرد و بستری را برای کنترل ترافیک و جلوگیری از نفوذهای ناخواسته و حملات مخرب فراهم می‌کند. در زیر به برخی از نوع های آتش سوزی در امنیت سایبری اشاره می کنیم:

الف – حملات داس (Denial of Service, DoS) : در این نوع حملات، حمله کننده سعی می‌کند منابع مورد نیاز سیستم (مانند پهنای باند، پردازشگر و حافظه) را به گونه‌ای غیرقابل استفاده کند که سرویس‌ها برای کاربران غیرقابل دسترس شود. این حملات به صورت متمرکز مانند حملات DoS یا توزیع شده DDoS صورت می‌گیرند.

ب – حملات برنامه‌نویسی ناخواسته (Unintended Programming Attacks) : این حملات به علت خطاهای ناخواسته در کدهای برنامه‌نویسی صورت می‌گیرد. این خطاها ممکن است در نتیجه عدم اصلاح نقص‌های امنیتی، اشتباهات منطقی و ضعف در تفکر امنیتی برنامه‌نویسی رخ دهند.

ج – حملات با استفاده از نرم‌افزارهای خبیث (Malware Attacks) : این نوع حملات شامل نرم‌افزارهای مخربی است که هدفشان نفوذ به سیستم‌ها و تخریب منابع است. این نرم‌افزارها شامل ویروس‌ها، کرم‌ها، تروجان‌ها و اسپای‌وِرها می‌شوند.

د – حملات نفوذ به سیستم (Intrusion Attacks) : در این نوع حملات، حمله کننده تلاش می‌کند به سیستم یا شبکه و به اطلاعات حساس دسترسی پیدا کند یا آنها را تغییر دهد. حملات نفوذ به سیستم ممکن است از طریق ضعف‌های امنیتی در نرم‌افزارها، سرویس‌ها یا سیستم‌عامل‌ها صورت بگیرد.

ه – حملات فیشینگ (Phishing Attacks) : در این نوع حملات، حمله کننده با استفاده از تقلب و انگیزش کاربران، اطلاعات شخصی و حساس آنها را جمع‌آوری می‌کند. این حملات معمولاً از طریق ارسال ایمیل‌های تقلبی یا صفحات وب جعلی انجام می‌شود.

برای مقابله با آتش سوزی، راهکارهایی مانند استفاده از نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس، پچ‌های امنیتی بروزرسانی، آموزش کاربران درباره فعالیت‌های امنیتی، پیکربندی صحیح شبکه و استفاده از روش‌های رمزنگاری مورد نیاز است.

4) حملات دیده‌بانان (Intrusion Detection) : سیستم‌های حملات دیده‌بانان مانند سیستم‌های شناسایی نفوذ (IDS) و سیستم‌های جلوگیری از نفوذ (IPS) هستند که به طور مداوم ترافیک شبکه را مراقبت کرده حملات دیده‌بانان (سایبری) یا Threat Actors در امنیت سایبری، اشخاص یا گروه‌هایی هستند که به صورت قانونی یا غیرقانونی سعی در نفوذ به سیستم‌ها، دسترسی غیرمجاز به اطلاعات یا ایجاد آسیب در زیرساخت‌ها و منابع دیجیتالی دارند. در زیر به برخی از انواع حملات دیده‌بانان در امنیت سایبری اشاره خواهم کرد:

الف – هکرها (Hackers) : هکرها تلاش می‌کنند با بهره‌برداری از ضعف‌ها و آسیب‌پذیری‌های سیستم‌ها و شبکه‌ها، به اطلاعات محرمانه دسترسی پیدا کنند یا سیستم‌ها را کنترل کنند. آن‌ها می‌توانند به صورت فردی عمل کنند یا به صورت سازمان‌یافته در گروه‌های هکر فعالیت کنند.

ب – برنامه‌نویسان مخرب (Malware Authors) : افرادی که برنامه‌های مخرب (مالور) را طراحی و انتشار می‌دهند تا بتوانند از راه دور به سیستم‌ها نفوذ کنند و کنترل کنند، اطلاعات را سرقت کنند یا خسارتی به سیستم وارد کنند. نمونه‌هایی از مالورها شامل ویروس‌ها، کرم‌ها، تروجان‌ها و رمزنگارها می‌شوند.

ج – نفوذگران (Intruders) : نفوذگران به دنبال یافتن نقاط ضعف در سیستم‌ها و شبکه‌ها هستند و با استفاده از ابزارهای مختلف، تلاش می‌کنند تا دسترسی غیرمجاز به منابع و اطلاعات را به دست آورند. این نفوذگران می‌توانند هکرهای عمومی یا فعالان سایبری با منافع خاص باشند.

د – جاسوسان سایبری (Cyber Spies) : افراد یا گروه‌های دولتی یا غیردولتی که به صورت مخفیانه در فعالیت‌های جاسوسی سایبری مشغولند. هدف آن‌ها جمع‌آوری اطلاعات محرمانه و استراتژیک از سیستم‌ها و شبکه‌های هدف می‌باشد.

ه – هکتیویست‌ها (Hacktivists) : افراد یا گروه‌هایی که به وسیله فعالیت‌های هکتیویستی، اعتراضات سیاسی، اجتماعی یا فرهنگی خود را بیان می‌کنند. آن‌ها معمولاً سایت‌ها را هدف قرار می‌دهند، اطلاعات را منتشر می‌کنند یا سرویس‌های آنلاین را مختل می‌کنند.

توجه داشته باشید که این فهرست تنها نمونه‌ای از حملات دیده‌بانان در امنیت سایبری است و در دنیای سایبر، نوع و تنوع حملات همواره در حال تغییر و تکامل است

راه کارهای تقویت امنیت سایبری :

1 – بروزرسانی نرم‌افزارها (Software Patching) : بروزرسانی به موقع سیستم‌عامل، نرم‌افزارها و بسته‌های امنیتی به منظور رفع آسیب‌پذیری‌ها و ضعف‌های امنیتی موجود در آن‌ها.

 2 – تأمین رمز‌عبور قوی (Strong Passwords) : استفاده از رمزهای عبور قوی برای حفاظت از حساب‌های کاربری. رمزهای عبور باید ترکیبی از حروف بزرگ و کوچک، اعداد و نمادها باشند و به صورت منظم تغییر کنند.

3 – آموزش و آگاهی (Training and Awareness) : آموزش کاربران درباره مفاهیم امنیت سایبری و آگاهی از تهدیدات امنیتی، فنون اجتناب از حملات و رفتارهای امنیتی صحیح.

4 – مدیریت دسترسی (Access Management) : کنترل دقیق و مدیریت دسترسی کاربران به سیستم‌ها و منابع دیجیتالی با استفاده از سیاست‌ها و روش‌های احراز هویت و اعتبار سنجی.

 5 – پشتیبان‌گیری و بازیابی (Backup and Recovery) : ایجاد نسخه پشتیبان از داده‌ها و فرآیند بازیابی سریع در صورت از دست دادن اطلاعات به دلیل حملات سایبری یا خرابی سیستم.

6 – مانیتورینگ و آشکارسازی تهدیدات (Monitoring and Threat Detection) : استفاده از سیستم‌ها و ابزارهای مانیتورینگ برای تشخیص و آشکارسازی تهدیدات امنیتی در زمان واقعی و پیشگیری از حملات.

 7 – سیاست‌گذاری امنیتی (Security Policies) : تعیین سیاست‌ها و راهبردهای امنیتی مناسب برای سازمان‌ها و سیستم‌ها، اعمال قوانین و مقررات امنیتی، و ارتقاء فرهنگ امنیتی در سازمان.

 8 – آزمون نفوذ (Penetration Testing) : بررسی و آزمایش سیستم‌ها و شبکه‌ها به منظور شناسایی ضعف‌ها و نقاط آسیب‌پذیر و بهبود امنیت سیستم.

مهم است برای محافظت از امنیت سایبری، این اصول را همواره رعایت کنید و با ارتقاء آگاهی خود در این زمینه، خود را در برابر تهدیدات سایبری محافظت کنید.